افزایش «افغان‌ستیزی» و اخراج هزاران نفر پس از جنگ اسرائیل و ایران
پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، بازداشت و اخراج مهاجران افغان از ایران شدت گرفته است. طبق اعلام وزارت کشور ایران، حتی در طول روزهای جنگ نیز روند بازداشت افغان‌ها متوقف نشد. دولت ایران اسفند پارسال برای برگشت افغان‌های «غیرمجاز» ضرب‌الاجل اعلام کرد ولی پس از جنگ اسرائیل و ایران این روند شدت بی‌سابقه‌ای یافته است.
طبق گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل، ۷۰ درصد بازگشتی‌ها به اجبار اخراج شده‌اند که شمار زیادی از آنها زنان و کودکان هستند.
عرفات جمال، نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل در افغانستان، گفته است که «بازگشتی‌ها در مرزها به حدی زیاد شده‌اند که دیگر قابل مدیریت نیست. گاهی تا پنج اتوبوس همزمان از ایران وارد می‌شود با زن و مرد و کودکانی که خسته، گرسنه، سرگردان و شوکه شده‌اند.»
افغان‌های مقیم ایران می‌گویند موج تازه اخراج‌ها همراه با تبلیغات رسانه‌ای و حتی تشویق عمومی برای گزارش دادن افغان‌های فاقد مدرک است. بسیاری از افغان‌ها می‌گویند در کوچه و بازار با برچسب‌هایی مانند «جاسوس اسرائیل» به آنها توهین می‌شود.
عبدالسلام حنفی، معاون نخست‌وزیر طالبان، که به‌تازگی از گذرگاه اسلام‌قلعه بازدید کرد، تأکید کرده است: «نباید به مهاجران ظلم شود و حقوق هیچ‌کس ضایع گردد. این یک مسئولیت اسلامی و همسایگی است.»
روزانه هزاران نفر از مرز دوغارون-اسلام‌قلعه عبور می‌کنند و بسیاری از آنها از بدرفتاری مأموران مرزی ایران شکایت دارند. برخی مدعی‌اند حتی «با وجود داشتن مدارک قانونی» نیز بازداشت و اخراج شده‌اند.
تنها در یک ماه گذشته (ماه ژوئن)، بیش از ۲۳۰ هزار مهاجر افغان از ایران به افغانستان برگشته‌اند. پیش‌تر، دولت ایران ضرب‌الاجلی تعیین کرده بود که تا ۱۵ تیر (۶ ژوئیه)، تمامی مهاجران بدون مدرک باید این کشور را ترک کنند.توضیح ویدئو، .
ایست‌های بازرسی افغان‌ها را بازداشت می‌کنند
در روزهای جنگ حملاتی که با پهپادها و ریزپرندهها از داخل ایران صورت می‌گرفت، شاید آشفتگی بیشتری از حملات هوایی و موشکی اسرائیل ایجاد کرد. از این رو، برای کنترل حمل‌‌ونقل ریزپرندهها، ایست‌های بازرسی در شهرها به‌ویژه در تهران ایجاد شد.
در ایست‌های بازرسی، افغان‌های فاقد مدارک اقامتی بیشتر گیر افتادند. بنابر پیام‌هایی که افغان‌ها به بی‌بی‌سی می‌فرستند، در برخی ایست‌های بازرسی در تهران موبایل‌های آنها برای بررسی بیشتر ضبط و خودشان آزار و اذیت می‌شوند.
یک پناهجوی افغان می‌گوید «آینده افغان‌ها در ایران واقعاً تاریک به نظر می‌رسد» و «رفتار پلیس خشن و تحقیرکننده است و حالا حتی بسیج را هم مأمور بازداشت افغان‌ها کرده‌اند.»
پس از منع تحصیل دختران در افغانستان، شماری از خانواده‌ها برای ادامه تحصیل دختران خود به ایران رفتند اما ویزای برخی از آنها تمدید نشده و در روزهای اخیر با اخراج اجباری مواجه شده‌اند.
یونیسف، صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل، گفته است که «بیش از پنج هزار» کودک افغان در هنگام اخراج از خانواده خود جدا شده‌اند.
یک افغان در پیامی از تهران گفت: «وضع دستگیری افغان‌ها در تهران خیلی بد است، به کوچکترین کارگاهی که ببینند افغان‌ها کار می‌کنند، پلیس حمله می‌کند.»
افغان‌ها قربانی ناکامی‌های امنیتی در مقابل اسرائيل
پناهندگان افغان در ایران به نسل سوم رسیده‌اند اما افرادی که متولد ایران هستند نیز فاقد حقوق و محروم از کسب شهروندی ایران هستند. متولدین در ایران از مادر ایرانی یا پدری که با اقامت قانونی در ایران زندگی کرده‌اند، مستثنی شده‌اند که شمارشان اندک است.
پناهندگان افغان که پس از روی کارآمدن طالبان به ایران رفتند برای باز کردن حساب بانکی و خرید سیم‌کارت مشکل دارند.
بیش از ۲۱ استان، عمدتا در غرب ایران، یا به طور کامل یا برخی مناطق را «افغان ممنوع» اعلام کرده‌اند در حالیکه بیشتر حملات اسرائیل به این مناطق و تهران و اصفهان انجام شد.
فرصت‌های کاری افغان‌ها در ایران به‌شدت محدود شده است و عمدتا کارهای روزمزد می‌کنند.
مقام‌های امنیتی دولت پیشین افغانستان می‌گویند نسبت دادن جاسوسی برای اسرائیل به افغان‌های پناهنده که آشنایی و دسترسی به اطلاعات ندارند، بی‌ربط است.
یک مقام دیگر دولت پیشین افغانستان که نخواست نامش برده شود، به بی‌بی‌سی گفت: «نفوذ اسرائیل در درون ساختار جمهوری اسلامی بسیار عمیق و گسترده است. آنها از زمان و محل جلسه عالی‌ترین مقامات سپاه آگاه بودند و کسی که چنین اطلاعاتی را در اختیار موساد قرار داده، حتی نمی‌تواند یک شهروند عادی باشد بلکه کسی است که خود در رده‌های بالای امنیتی قرار دارد.»
سازمان ملل می‌گوید در سال جاری بیش از یک میلیون افغان از ایران و پاکستان برگشته یا اخراج اجباری شده‌اند.
مقام‌های حکومت طالبان می‌گویند با مقام‌های ایران در این زمینه گفت‌و‌گو کرده‌اند.
وزیر کشور ایران: ما اتباع‌ستیز نیستیم
اسکندر مومنی، وزیر کشور ایران، اخیر به رسانه‌های ایران گفت: «بسیاری از این افغان‌ها زحمتکش هستند، تلاش و به اقتصاد کشور کمک می‌کنند، ما اتباع ستیز نیستیم. همسایه‌ستیز نیستیم. فرهنگ مشترکی داریم، سابقه مشترکی داریم اما کشور ما توان اینقدر اتباع را ندارد.»
با اینحال این را هم گفت که برخی از افغان‌هایی که «مخصوصا در این دو سه سال اخیر آمدند با هدف آمدند.»
او بر تصویب قانون سازمان ملی مهاجرت در مجلس تاکید کرد و گفت که این قانون باید تصویب شود تا «به دور تسلسل نیفتیم که اتباع غیرمجاز را خارج کنیم از این در، از در دیگر وارد شوند و بروند در جای دیگری مشغول شوند.»
ایران در سال‌های اخیر اقدام به احداث دیوار در مرزهای شرقی خود با افغانستان و ایران کرده است اما به گفته آقای مومنی «نمی‌شود صرفا با کشیدن دیوار در مرز» جلوی اتباع غیرمجاز را گرفت.
چه تعداد افغان با چه مدارکی در ایران هستند؟
به گفته مقام‌ها حدود شش میلیون افغان در ایران زندگی می‌کنند.
شمار دقیق افراد فاقد مدارک اقامتی در ایران روشن نیست اما بر اساس برآوردهای کمیساریای پناهندگان سازمان ملل، در سال‌های اخیر حدود دو میلیون افغان بدون مدرک در ایران زندگی می‌کرده‌اند.
افغان‌ها در ایران با چند نوع سند اقامتی زندگی می‌کنند از جمله برگه‌های طرح آمایش و سرشماری که به مرحله‌های ۱۸ و ۱۷ رسیده است.
برخی افغان‌ها با ویزای سه ماهه گردشگری به ایران می‌روند که دو بار قابل تمدید است. ویزای شماری از آنها به پایان رسیده یا تمدید نشده است.
در سال‌های اخیر شماری از فرزندان افغان‌ها در ایران با «برگه حمایت تحصیلی» در مدارس ثبت‌نام کردند اما به گزارش رسانه‌های ایران، اداره آموزش و پرورش تهران اعلام کرده است که «دانش‌آموزان مهاجرافغان که دارای برگه سرشماری و برگه بازگشت به افغانستان هستند، نمی‌توانند برای سال تحصیلی ۱۴۰۴ ثبت نام کنند.»
به کسانی هم که کارت کارگری از وزارت کار ایران دارند، در کنار نامه ترک خاک ایران یک نامه دیگر هم برای سفارت و کنسولگری ایران در افغانستان داده می‌شود تا با گرفتن ویزا دوباره برگردند ولی این افراد مطمئن نیستند که موفق به دریافت ویزای ایران از افغانستان شوند.
وزارت کشور ایران همچنین از روحانیونی که در ایران تحصیل کرده و اکنون تحصیلات آنها به پایایان رسیده خواسته است که خاک این کشور را ترک کنند.
یک بحران انسانی دیگر در افغانستان
عرفات جمال، هماهنگ‌کننده امور پناهندگان سازمان ملل برای افغانستان، گفت اگرچه اکنون میان ایران و اسرائیل آتش‌بس برقرار شده اما «پیامدهای آن جنگ همچنان ادامه دارد.»
او به بی‌بی‌سی گفت: «موج اخراج پیش از آغاز جنگ هم وجود داشت اما جنگ آن را تشدید کرد. آنچه از بازگشت‌کنندگان می‌شنویم مجموعه‌ای از عوامل است که باعث بازگشت آنها شده، برخی از این عوامل کاملاً اجباری بوده‌اند و برخی دیگر کمتر.»
در حال حاضر بودجه سازمان ملل برای افغانستان کاهش قابل ملاحظه‌ای یافته و فعالیت‌هایش در آن کشور محدود شده است.
به گفته آقای عرفات، از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون یک میلیون مهاجر افغان از ایران و پاکستان به کشورشان برگشته‌اند و انتظار می‌رود تا آخر این سال این رقم به سه میلیون برسد.
او افزود که پیش از جنگ اسرائیل و ایران برای کمک به افراد بازگشتی از ایران و پاکستان ۱۶۲ میلیون دلار کمک درخواست شده بود اما حالا با توجه به تشدید روند اخراج نیاز به کمک بیشتر دارند.
او می‌گوید قبلا به هر خانواده در هنگام برگشت دو هزار دلار کمک می‌شد اما این کمک حالا به کمتر از دویست دلار کاهش یافته است.
بی بی سی
