درباره بیانیه «نگران سرنوشت ایرانیم»
در یک نشست مجازی که از طرف هم اندیشی ، اتاق گفت و گو سیاسی جمعی از جمهوری‌خواهان ایران برگزار شد، جمعی از فعالان سیاسی و مدنی ایران درباره بیانیه «نگران سرنوشت ایرانیم» و موضوعاتی چون رفراندوم ، تشکیل مجلس مؤسسان و گذار مسالمتآمیز به دموکراسی گفتگو کردند.
سخنرانان: ا صدیقه وسمقی، نرگس محمدی، رضا علیجانی و مهرداد درویشپور
اجرا کننده: فرزانه بذرپور
هم اندیشی ، اتاق گفت و گو سیاسی جمعی از جمهوری‌خواهان ایران
کانال یک
گزارشی از نشست هم‌اندیشی جمهوری‌خواهان
جمعی از جمهوری‌خواهان ایران در نشستی مجازی، به تشریح ابعاد بیانیه‌ای پرداختند که ۱۷ فعال سیاسی آن را تحت‌عنوان «نگران سرنوشت ایرانیم» امضا کرده‌اند.
«صدیقه وسمقی»، اسلام‌شناس و پژوهشگر، «نرگس محمدی»، برنده جایزه صلح نوبل و فعال سیاسی، «مهرداد درویشپور»، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه و «رضا علیجانی»، کنشگر سیاسی جمهوری‌خواه در این نشست مجازی که توسط «اتاق هم‌اندیشی» در یوتیوب و کلاب هاوس برگزار شده بود، راه سومی جز «سرنگونی‌طلبی» و «اصلاح‌طلبی» برای گذار از جمهوری اسلامی را توصیف کردند. این سخنرانان در «اتاق هم‌اندیشی» که از هشت سال قبل با هدف سامان‌مند کردن گفت‌وگوهای سیاسی پیرامون تحول در ایران توسط جمعی از جمهوری‌خواهان تشکیل شده، در ۲۵مرداد۱۴۰۴ به طرح دیدگاه‌های خود پرداختند.
شرکت‌کنندگان در این نشست بر این گزاره تاکید کردند که خواسته آن‌ها برگزاری رفراندوم و تشکیل مجلس موسسان توسط جمهوری اسلامی نبوده‌است، بلکه ایده‌ای را مطرح کرده‌اند تا همه مردم فرایندی مسالمتآمیز را در پیش بگیرند که برگزاری رفراندوم و مجلس موسسان، گام‌های بعدی آن است.
«حاتم قادری»، استاد دانشگاه و از دیگر امضاکنندگان این بیانیه، به‌دلیل مشکلات فنی و محدودیت اینترنت نتوانست در این نشست حضور پیدا کند. در طول برگزاری این نشست، بارها ارتباط مهمانان برنامه قطع می‌شد و برگزارکنندگان اعلام کردند که این اتفاق به‌دلیل ایجاد اختلال‌هایی صورت گرفته تا مانع سخنرانی مهمانان برنامه از داخل ایران شوند.
***
صدیقه وسمقی؛ قائل به اصلاح جمهوری اسلامی نیستیم
پس از جنگ ۱۲روزه، ۱۷ تن از چهره‌های سرشناس سیاسی و مدنی ایران با انتشار بیانیه‌ای، نسبت به وضعیت بحرانی کشور هشدار دادند و بر ضرورت برگزاری رفراندوم آزاد و تشکیل «مجلس موسسان» برای گذار به یک دولت ملی و فراگیر تاکید کردند.
نخستین سخنران این نشست پیرامون بیانیه ۱۷ تن، صدیقه وسمقی، اسلام‌شناس و فعال سیاسی، با تاکید بر این‌که این بیانیه ترسیم یک افق است و هدف آن گفتمان‌سازی است، توضیح داد: «در شرایط فاجعه‌باری که مردم ایران گرفتار آن هستند، خواهان آن هستیم به راهی اندیشیده شود که کمترین خسارت را در پی داشته‌باشد.»
صدیقه وسمقی با تاکید بر این‌که «جمهوری اسلامی و کارنامه‌اش نشان داده به اعمال خشونت علاقه دارد و جنبش‌ها و خیزش‌های متعددی را سرکوب کرده، ولی الان چاره‌ای جز تغییر ندارد»، راه سومی که در بیانیه «نگران سرنوشت ایرانیم» به آن اشاره شده را این‌گونه توصیف کرد: «ما می‌خواهیم مردم پای صندوق رای بیایند و به همین دلیل هم با قاطعیت بر حق تعیین سرنوشت که از حقوق اساسی مردم است، تاکید کرده‌ایم.»
او در بخش دیگری از سخنان خود و در پاسخ به این‌که چرا این بیانیه پس از بیانیه «میرحسین موسوی» صادر شده و باید مسیر خود را از اصلاح‌طلبی تفکیک می‌کرده، توضیح داد: «ما باید خوشحال باشیم که برای ایران هدف‌مان با دیگر گروه‌های سیاسی یکی شود، به‌ویژه آن‌که خشم و کینه برای ما آزادی و دموکراسی نمی‌آورد. از سوی دیگر وقتی سخن از تشکیل مجلس موسسان و رفراندوم می‌شود، یعنی دیگر قائل به اصلاح این نظام نیستیم.»
صدیقه وسمقی در پاسخ به یکی از پرسش‌های مطرح شده در این نشست نیز گفت: «مهم‌ترین چیزی که باید برای آن تلاش کنیم، گفتمان‌سازی مطالبه رفراندوم است، چرا‌که مردم تصور می‌کنند راحت‌ترین راه براندازی یک حکومت دیکتاتوری و استبدادی، کودتا و حمله خارجی است؛ در‌حالی‌که مردمی که نتواند خودش یک نظام سیاسی نامطلوب را بردارد، نمی‌تواند نظام سیاسی مطلوب را جایگزین آن کند.»
نرگس محمدی: جمهوری اسلامی نشان داده اصلاح‌ناپذیر است
نرگس محمدی، برنده جایزه صلح نوبل و فعال سیاسی و دیگر سخنران این نشست، با تاکید بر این‌که در گام نخست باید به خلق یک گفتمان رفراندوم برسیم و آن را تثبیت کرده و از همه امکاناتمان برای مطالبه آن بپردازیم، گفت: «این یک مسیر گام‌به‌گام است و برگزاری رفراندوم، چه بسا نقطه پایانی آن باشد.»
نرگس محمدی با اشاره به وضعیت محیط‌زیست و ناترازی‌های مختلف از جمله بی‌آبی و بی‌برقی در ایران تاکید کرد: «ما به یک نقطه کانونی و هدف در مبارزه رسیده‌ایم و آن کانون، در واقع اصل نظام جمهوری اسلام است. جمهوری اسلامی به‌عنوان یک حکومت استبدادی دینی نشان داده که اصلاح‌ناپذیر است.»
این فعال سیاسی، وضعیت معیشت مردم در برهه کنونی را مرور کرد و با تاکید بر این جمله که «درد بی‌درمان این حکومت فقط استبداد نیست و فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی هر راه اصلاحی را مسدود کرده»، توضیح داد: «ببینید جمهوری اسلامی چگونه با گره‌زدن پروژه هسته‌ای به زندگی مردم، فلاکت و فقر را در کشور نهادینه کرده‌است. آن‌ها مدعی‌اند که با پروژه هسته‌ای می‌خواسته‌اند انرژی تولید کنند، ولی الان می‌بینیم حتی برق نداریم.»
محمدی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به جنگ ۱۲روزه گفت: «اخیرا می‌شنوم که می‌گویند آثار این جنگ ۱۲روزه مشروعیت جمهوری اسلامی را از بین برده است، در‌حالی‌که تاکید می‌کنم این مبارزه مردم با عاملیت زنان و نقش جوانان و مقاومت کردن آنان بود که مشروعیت را از حکومت گرفتند.»
رضا علیجانی؛ افق‌نمایی برای ترسیم چشم‌انداز آینده
رضا علیجانی، کنشگر سیاسی جمهوری‌خواه، سخنرانی خود را با تشریح تفاوت‌های برگزاری رفراندوم در نگاه‌های مختلف، از جمله اصلاح‌طلبان و سرنگونی‌طلبان پرداخت.
او با اشاره به این‌که جمهوری اسلامی تا‌کنون زیر بار برگزاری هیچ رفراندوم و همه‌پرسی در موضوعاتی که در قانون اساسی تصریح شده نرفته، به تشریح حالت‌های مختلف برگزاری رفراندوم پرداخت و گفت: «سرنگونی‌طلبان هم ابتدا قائل به سرنگونی با حمله یک کشور خارجی یا به روش‌های خشونت‌آمیز هستند و بعد برگزاری رفراندوم را برای تعیین روش حکومت بعدی به زمانی دورتر موکول می‌دانند، در‌حالی‌که ایده مطرح در بیانیه “نگران سرنوشت ایرانیم” و همچنین بیانیه میرحسین موسوی، راه سومی به‌جز اصلاح‌طلبی و سرنگون‌طلبی را در پیش دارد.»
علیجانی با تکیه بر این مثال که در‌حال‌حاضر به‌واسطه نوع برخورد جمهوری اسلامی مردم ایران حتی نمی‌توانند برای برکناری شهردار تهران رفراندوم برگزار کنند چه برسد به موضوعات اساسی‌تر، تاکید کرد: «آنچه در شیوه سوم تاکید شده، یک افق‌نمایی است برای آینده‌ای که در چشم‌انداز میان‌مدت و بلند‌مدت چه گام‌هایی باید برداشته‌شود و شرط آن تغییر در توازن قوا میان مردم و حاکمیت است.»
رضا علیجانی، به نمونه‌های برگزاری رفراندوم و تغییر سیاسی مسالمتآمیز در شیلی و آفریقای جنوبی اشاره کرد و افزود: «این بیانیه و ایده برگزاری رفراندوم و تاسیس مجلس موسسان، یک گذار مسالمتآمیز ایجاد می‌کند و حول توازن قوا به نفع مردم افق‌نمایی می‌کند. به این ترتیب، حول این پرچم، یک نیروی بسیار قوی و متکثر در داخل کشور می‌تواند شکل بگیرد.» بنابراین ایده برگزاری رفراندوم و گذار مسالمتآمیز در شرایطی که راست افراطی در خارج از کشور چشمش به تحریم و حمله خارجی به کشور است، می‌تواند موجب شود تا ثقل سیاسی در داخل ایران همه گروه‌های مختلف با دیدگاه‌های گوناگون، از فعال حقوق بشر تا دادخواه و فعال مدنی را جذب کرده و یک کانون سیاسی به‌وجود آورد.»
مهرداد درویشپور؛ صدای سوم شامل طیف‌های گسترده‌تری از جامعه می‌شود
مهرداد درویشپور، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه که به‌عنوان سخنران دیگر این نشست به تحلیل مبانی بیانیه نگران سرنوشت ایرانیم پرداخت، توجه به «صدای سوم» و گستردگی آن‌که طیف‌های متنوعی از جامعه و مطالبات آن‌ها در آن می‌گنجند را، تشریح کرد.
او با تاکید بر این‌که «کسانی که به‌دنبال حذف سیاسی هستند نمی‌توانند چشم‌اندازی برای دموکراسی ایجاد کنند»، گفت: «واقعیت این است که آنچه این ۱۷ تن با شجاعت بر آن تاکید کرده‌اند، جای نهادسازی یا جای جنبش‌های اجتماعی را نمی‌گیرد، اما نقشه راه است. ممکن است ابهام‌های زیادی داشته باشد، اما می‌تواند به گفتمان‌سازی دموکراتیک در فضای قطبی ایران منجر شود. مهم این است که بتوانیم در این مسیر با هم تبادل نظر کنیم، چرا‌که حرف آخر در این بیانیه زده نشده و امکان مشارکت و اجماع بیشتر را فراهم کرده‌است.»
این استاد دانشگاه با تکیه بر این نکته که جامعه ایران دچار یک گیرکردگی سیاسی شده است، به نقد تفکری پرداخت که از حمله نظامی به ایران دفاع می‌کرده و توضیح داد: «بخشی از افکار عمومی مردم ایران منزجر و خشمگین از اوضاع جامعه، با تمسک به منطق ساده‌انگارانه “دشمنِ دشمنِ من، دوست من است”، چشم بر جنایات اسراییل در غزه و منطقه فروبسته و حتی نگرشی مثبت نسبت به آن ابراز می‌دارد. افزون بر این، بخشی از اپوزیسیون ایران، به‌ویژه جریان راست افراطی، اسراییل را متحدی مصمم برای رهایی از نظام حاکم می‌خواند و تا آنجا پیش می‌رود که نسل‌کشی در غزه را توجیه‌پذیر می‌انگارد. در نگاه اینان، اسراییل یگانه نیروی کارآمد و جدی برای براندازی حکومت ایران است.»
به اعتقاد مهرداد درویشپور، تجربه تاریخی منطقه نشان می‌دهد که مداخلات نظامی حتی اگر به سرنگونی حکومت‌ها منجر شود، به دموکراسی نخواهد انجامید و جنگ داخلی دیرینه‌ای را به‌همراه خواهد داشت که سرنوشت لیبی، سوریه، عراق و افغانستان، برجسته‌ترین نمونه‌های آن به شمار می‌روند. از طرف دیگر، تکیه بر یک دولت تبهکار برای مقابله با حکومت‌های استبدادی در بهترین حالت، به تکرار چلبیسم که در عراق شاهد آن بودیم می‌انجامد و در مورد ایران تا کنون تنها به تحکیم سرکوب یاری رسانده است.
«چلبیسم»، به تشکیل کنگره ملی عراق که توسط «احمد چلبی» ایجاد شد اشاره دارد که با حمایت و فشار دولت‌های غربی و بدون تلاش برای مشروعیت‌سازی، اقدام به آلترناتیوسازی برای دولت رو به اضمحلال «صدام حسین» کند.
درویشپور در بخشی از سخنان خود با اشاره به این‌که «هرچه همه‌پرسی‌ها بیشتر شود، امکان مشارکت مستقیم مردم را بیشتر فراهم کرده»، گفت: «همه سخنرانان این نشست هم در این نقطه اتفاق نظر دارند که حکومت اصلاح‌ناپذیر است.»
درویشپور همچنین با اشاره به این‌که نمی‌توان تحول یک جامعه ۹۰ میلیون نفری را در یک نقشه راه گنگ خلاصه کرد، به اهمیت توجه به صدای سوم تاکید کرد و افزود: «هر گفتمان دموکراتیکی که خودش را به اصلاح در حکومت تقلیل نمی‌دهد و همچنین مبلغ قهر نیست و در نتیجه به‌دنبال براندازی حکومت توسط قدرت‌های خارجی نیست، می‌تواند در این مسیر گام بردارد. به این معنا، همه جنبش‌های مردمی، جنبش‌های سندیکایی، جنبش‌های اتنیکی و نمونه بارز “جنبش زن، زندگی، آزادی” از این جمله‌اند.»
درویشپور همچنین بر این نکته تاکید کرد که ما نیازمند توازن بین خاطره و فراموشی هستیم و بدون برخورد انتقادی، جنبش دادخواهی معنا پیدا نمی‌کند توضیح داد: «باید از یک فراموشی خلاق سخن بگوییم که هم در عین حال در گذشته درجا نزند و هم چشم‌اندازی پیش‌رو قرار دهد. از‌این‌رو در صدای سوم، هرکسی از روش‌های دموکراتیک خشونت‌پرهیز و عبور از جمهوری اسلام تکیه داشته باشد، باید از استقبال کنیم.»
وبلاگ سردبیر
سینا قنبرپور
سایت ایران وایر
