آغاز فصلی جدید در بحران سوریه

حجه الاسلام و المسلمین محمد شریعتی دهاقان، رایزن پیشین فرهنگی ایران در سوریه در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی معتقد است که ترور مقام های امنیتی و سیاسی در دمشق ؛ بحران را وارد مرحله جدیدی خواهد کرد

دیپلماسی ایرانی: آب و هوای دمشق امروز بارانی است.حمله ای تروریستی در محل نشست مقام های امنیتی و سیاسی دولت سوریه ، تحولات این کشور را وارد مرحله جدیدی کرده است. تاکنون خبر مرگ وزیر دفاع، شوهرخواهر بشار اسد و یکی از مشاوران او در این انفجارها تایید شده است. این در حالیست که خبرهای غیررسمی از افزایش آمار قربانیان این حمله تروریستی در چند ساعت آینده خبر می دهد. دیپلماسی ایرانی آخرین تحولات سوریه را در گفت و گو با حجه الاسلام و المسلمین محمد شریعتی دهاقان، رایزن پیشین فرهنگی ایران در سوریه بررسی کرده است:

وزیر دفاع حکومت بشار اسد و نیز رئیس ستاد مشترک ارتش سوریه طی یک انفجار کشته شده اند. این اتفاق را چگونه ارزیابی می کنید و ترور این افراد چه تاثیری بر تحولات بعدی سوریه خواهد داشت؟

یقینا کشته شدن وزیر دفاع و معاون او، آصف شوکت که شوهر خواهر بشار اسد است و احتمال کشته شدن وزیر کشور و دیگر مسئولان امنیتی در این جلسه شورای امنیت سوریه، بسیار مهم است. ارتش سوریه آزاد مسئولیت عملیات را به عهده گرفته است. این چنین انفجاری نشانه گسترش نارضایتی و هم چنین جدا شدن از ارتش است. گفته می شود یکی از نزدیکان و مقربان ارتش سوریه این عملیات را انجام داده است و این تاثیر منفی در نظام بشار اسد خواهد گذاشت و تزلزل در نظام او را سریع تر و شدید تر خواهد کرد.اشاره لاوروف به این که معرکه تعیین کننده ای در سوریه جریان دارد به همین درگیری های دمشق و جدا شدن و رسوخ معترضین در لایه های امنیتی سوریه دارد. به نظر من همه تحلیل گران سیاسی ایجاد چنین وضعی در سوریه را پیش بینی می کردند.

شورای امنیت امروز در مورد سوریه جلسه داشت. به نظر شما این اتفاقات احتمال صدور قطعنامه علیه سوریه را بیشتر می کند؟

من فکر نمی کنم این مسئله در اقدامات شورای امنیت موثر باشد. هرچند ممکن است کسانی که از حکومت اسد حمایت می کنند تا حدی عقب نشینی کنند.

درگیری ها در سوریه به اطراف دمشق رسیده است. این مسئله چه اهمیتی دارد؟

در مورد اوضاع داخلی سوریه و وضعیت فعلی باید گفت که همان طور که پیش از این پیش بینی می شد دامنه تظاهرات که از مدت ها پیش در سوریه فراگیر بود، تحت تاثیر حرکت های مسلحانه قرار گرفت و واکنش های دولت نیز نتیجه عکس داد. چرا که مسئله نارضایتی و تظاهرات نسبتا در سوریه فراگیر بود و این سرکوب ها باعث شد که تحرک در دمشق و حلب در دستور کار مخالفین قرار گیرد. مدت ها است که اطراف و خود شهر حلب از نظر تظاهرات و درگیری در اوج بوده و مردم دمشق نیز به دلیل این که وضعیت در مناطق دیگر را می بینند، تحت تاثیر قرار گرفته اند. پیش از این تظاهرات در دمشق در مناطق خاصی انجام می شد اما الان جدای از مسئله اعتراضات، مسئله حرکت های مسلحانه نیز انجام می شود. برخی دلیل این حرکت های مسلحانه را حمایت کشورهای خارجی از مخالفین می دانند اما باید در نظر داشت که انجام حرکت های مسلحانه نیز در شهرهای بزرگ بدون حمایت مردمی امکان پذیر نیست. با توجه به این که بشار اسد تلاش کرد بخشی از ارتش مخصوصا علوی ها را برای خود نگه دارد،‌درگیری بسیار شدید است. به طوری که صلیب سرخ اعلام کرده است نزدیک به شرایط جنگ داخلی است. کشتارها ادامه دارد و این مساله باعث جدایی فکری گروه های مردمی از یک دیگر می شوند.

در یکی دو هفته گذشته برخی مهره های کلیدی دولت بشار اسد از او جدا شده اند. برخی تحلیل گران معتقدند علت این که بشار اسد توانسته است شرایط را مدیریت کند این بوده که حلقه وفاداران او بسیار محکم است. جدایی این افراد می تواند تزلزلی در دولت بشار اسد ایجاد کند؟

به نظر من مهم تر از جدایی افراد سیاسی، جدایی ها از ارتش است. برخی از نظامیان از ارتش فرار کرده یا در مقابل دستور سرپیچی می کنند. اما مسئله انشقاق فرماندهان و افراد مقرب بشار اسد نیز قابل پیش بینی بود. به تدریج مشکلات اقتصادی و اجتماعی و نیز عدم توانایی برای حل مشکلات احتمال درگیری ها را بیشتر می کند و دمشق را نیز بیشتر در معرض خطر قرار می دهد. احتمال دارد که در دمشق نیز شاهد سرکوب گسترده و شدید یک محله در این شهر مانند آن چه در حلب و حماء و حمص رخ داده، باشیم.

لذا در مجموع پیش بینی می شود با توجه به این که حمایت های بین المللی روسیه در سازمان ملل ادامه یابد. بنابراین بشار اسد احساس می کند که پشتوانه لازم را دارد و نباید ماجرا را رها کند بلکه باید تا آخرین نفس مقاومت کند. به خصوص با توجه به تفسیری که از معارضین به عنوان یک توطئه خارجی و نه یک مشکل داخلی ارائه شده، به نظر نمی رسد بشار اسد در این ماجرا حاضر به عقب نشینی باشد.

شما به موضع روسیه اشاره کردید، بعد از سفر کوفی عنان به ایران و عراق و گزارش وی به شورای امنیت، روس ها اعلام کردند که اصراری بر تداوم حکومت شخص بشار اسد ندارند و حاضرند که درباره تشکیل دولت انتقالی مذاکره کنند. کوفی عنان نیز نسبت به هماهنگی ایران و عراق بسیار امیدوار بود. به نظر شما با توجه به این موضع روسیه،‌ آیا حمایت روسیه از سوریه با شدت و حدت سابق خواهد بود؟

تا کنون همه موضع گیری های نرم روسیه مصلحت آمیز بوده و در واقع زیر این نرمی ظاهری سختی و استحکام درونی داشته است. مهم ترین حامی خارجی بین المللی بشار اسد، روسیه بوده است. روسیه هیچ گاه موضوع کنار رفتن اسد را نپذیرفته است و حتی چندی پیش اعلام کرده است که روسیه نمی تواند به بشار اسد فشار آورد و کلید راه حل در اراده بشار اسد قرار دارد. بنابراین سخت ترین موضع گیری ها درباره سوریه تا کنون از سوی روسیه اتخاذ شده است. در حال حاضر هم به نظر نمی رسد روسیه در شورای امنیت انعطاف و نرمش نشان دهد. با درگیری های اخیر در دمشق و استدلال فرانسوی ها که معتقدند اگر روسیه همکاری نکند و نسبت به رفتن بشار فشار نیاورد، جنگ در سوریه به مناطق دیگر کشیده می شود شرایط را برای به راه افتادن جنگ طولانی مدت مساعد کرده است. . اما به نظر نمی رسد فرانسه بتواند روسیه را قانع کند. البته دعوت ایران از مخالفان سوری، نشان از تغییر موضع ایران دارد اما روسیه در این زمینه سرسختانه ایستاده است.

به نظر می رسد کوفی عنان اصرار ویژه ای برای ورود ایران به مذاکرات مربوط به سوریه دارد. به نظر شما دلیل این اصرار چیست و این اتفاق تا چه حد می تواند موثر باشد؟

دلیل اصرار کوفی عنان را می توان از اظهارات خود وی فهمید. او گفته است که موضع ایران تا حدی مبهم بوده و او تصور می کرده که ارگان های مختلف جمهوری اسلامی درباره موضوع سوریه وحدت نظر ندارند. به همین جهت او فکر می کرد احتمال دارد بر خلاف آن چه در رسانه ها منعکس می شود و ایران حامی صد در صد سوریه است، ممکن است ایران تحول سیاسی آرام در سوریه را بپذیرد. اما در مجموع فکر می کرده که مهم ترین اصل این است که از نظر بین المللی همه درباره تحول آرام در سوریه توافق داشته باشند. در حالی که روسیه تا کنون اصل تحول از نظام بشار به نظام غیر بشار را نپذیرفته است. به همین طرح دلیل کوفی عنان با مانع مواجه شده است. از طرف دیگر غربی ها نیز با توجه به ایستادگی روسیه در حال تسلیح هر چه بیشتر معارضین سوری هستند.

* * * * * * * * * * * * * * * *

ترور افراد کلیدی نظام بشار اسد: شوکت و راجحه که بودند؟

در یک حادثه انتحاری در مقابل مقر سازمان امنیت ملی سوریه شماری از چهره‌های کلیدی سوریه کشته شدند که
بی شک تاثیر به سزایی در تحولات جاری در این کشور خواهند گذاشت.

دیپلماسی ایرانی: دولت سوریه اعلام کرد، در پی یک حادثه تروریستی در دمشق و در مقر وزارت دفاع داوود راجحه، وزیر دفاع، رئیس دفترش و آصف شوکت، شوهر خواهر بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، معاون وزیر دفاع و نایب رئیس ستاد نیروهای مسلح که او را مغز امنیتی سوریه می‌نامند، کشته شدند. همچنین محمد الشعار، وزیر کشور نیز زخمی شده است.
این حادثه توسط یک خودروی بمب‌گذاری شده در مقابل مقر سازمان امنیت ملی سوریه رخ داده و گفته شده که عامل انتحاری بوده است. العربیه گزارش می‌دهد که عامل انتحاری یکی از محافظان سوری بوده است. دولت سوریه با صدور بیانیه‌ای خبر ترور راجحه را تایید کرده است. العربیه همچنین گزارش می‌دهد که در روستای المدحله، وابسته به شهر طرطوس، زادگاه آصف شوکت به مناسبت کشته شدن شوکت پرچم سیاه افراشته شده است.
پایگاه خبری میدل‌ایست آنلاین صحبت از کشته شدن هشام الاختیار، رئیس دفتر شورای عالی امنیت ملی را نیز داده است. همچنین گفته می‌شود که ماهر اسد، برادر بشار اسد و رئیس گارد ریاست جمهوری نیز در این جلسه حضور داشته است. همه این افراد در یک جلسه مهم در مقر این سازمان تشکیل جلسه داده بودند که در پی این حادثه این جلسه ناتمام ماند. در این جلسه همچنین شمار دیگری از مقام‌های امنیتی و نظامی و تعدادی از وزرای دولت نیز حضور داشته‌اند. از این رو احتمال می‌رود اخبار تازه‌ای از ابعاد این ترور مخابره شود.
ابومعاذ، سخنگوی جریانی موسومی به کتائب الصحابه در تماس تلفنی با العربیه مدعی شده است که “نیروهای این جریان توانسته‌اند سه نفر از درجه‌داران ارشد سوریه را که در اداره بحران جاری در کشور دست داشته‌اند، ترور کنند.”
آصف شوکت کیست؟
آصف شوکت که او نیز همانند بشار اسد از طایفه علوی است، متولد 1950 در شهر ساحلی طرطوس است، او را فردی مرموز می‌دانستند که هدایت تمامی تحولات پشت پرده سوریه را بر عهده داشته است. وی در زمان حافظ اسد، رئیس جمهوری فقید سوریه از نزدیکان و افراد مورد اعتماد وی به حساب می‌آمد. برای همین در نیمه نخست دهه هشتاد مامور اجرای دستورات حافظ اسد در خارج شد. در نیمه دوم دهه هشتاد به کاخ ریاست جمهوری منتقل شد و مسئول امنیت نهاد ریاست جمهوری و ریاست تیم محافظان ویژه رئیس جمهوری شد. از این جا بود که نقش شوکت بیش از پیش پررنگ شد. تا آن‌جا که توانست با بشری اسد، خواهر وی که در سوئیس با او آشنا شده بود، ازدواج کند. البته این ازدواج با مشکلاتی همراه شد که از جمله آن مخالفت باسل، بردار بزرگ‌تر بشار اسد بود که با وصلت آنان مخالف بود اما پافشاری شوکت که حتی باعث شد که بر سر این مساله به زندان بیفتد، در نهایت کارساز شد و وی توانست با خواهر بشار اسد ازدواج کند. ازدواج آنها داستان طولانی‌ای دارد که نزد سوری‌ها به قصه لیلی و مجنون سوریه مشهور است.
آصف شوکت نقشی اساسی در به قدرت رساندن بشار اسد به قدرت ایفا کرد. وی در سال 1998 به همراه ژنرال بهجت سلیمان کمک کرد تا راه رسیدن بشار اسد به کرسی ریاست جمهوری سوریه به رغم وجود برخی مخالفت‌ها هموار شود که این مساله به تبدیل شدن شوکت به فردی تاثیرگذار و تقریبا همه کاره در سوریه انجامید. تا آن‌جا که تمامی عزل و نصب‌های ارتش، نهادهای امنیتی، وزارت خارجه به‌ویژه پرونده لبنان تحت نظارت وی انجام می‌شد. آصف شوکت همچنین معاون رئیس سازمان امنیت ارتش نیز بود. اعتماد بشار اسد به وی به اندازه‌ای رسید که او را قدرتمندترین مرد سوریه می‌دانستند. پس از مرگ حافظ اسد، رئیس شاخه امنیت نیروهای مسلح شد و پس از حادثه 11 سپتامبر در بهبود روابط با غرب تلاش کرد که در این راستا از فعالان مبارزه با تروریسم شد. در تحولات اخیر سوریه مخالفان او را چهره اصلی سرکوب می‌دانستند و معتقد بودند که تصمیم‌گیر اصلی در استفاده حداکثری از خشونت اوست. برای همین مخالفان از او کینه سختی به دل داشتند.
داوود راجحه کیست؟
مخالفان او را موتور سرکوب خود می‌دانستند. وی متولد 1947 بود و در سمت‌های معاون نخست‌وزیری و وزارت دفاع فعالیت می‌کرد. در دولت عادل سفر، در تاریخ 8 اوت 2011 به جای ژنرال علی حبیب وزیر دفاع شد که در دولت ریاض حجاب در 23 ژوئن 2012 نیز این مقام را حفظ کرد. وی فارغ التحصیل از دانشکده نظامی در سال 1968 بود. در طول دوران زندگی‌اش مناصب بالایی را تصاحب کرد که از جمله آنها می‌توان به ریاست ستاد ارتش در سال 2004 اشاره کرد. با آغاز ناآرامی‌ها وفاداری خود را به نظام اسد بیشتر ابراز داشت و معتقد بود که توطئه‌ای بزرگ با هدایت غرب علیه کشورش در جریان است. وی در فروش اخیر تسلیحات روسیه به کشورش نقش کلیدی داشت و برای همین گفته می‌شد سفری سری به مسکو انجام داده بود. راجحه مسیحی بود و نخستین فردی محسوب می‌شد که توانسته بود در سوریه در طول دوران ریاست حزب بعث بر این کشور به منصب وزارت دفاع برسد.
تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی

در این زمینه:

زمانی برای رویکرد سازنده اپوزیسیونی دشواری رواداری با “دیگری” فمینیزه کردن سیاست